فناوری اطلاعات و ارتباطات (Information & Comunication Technology – ICT) بدون شک تحولات گسترده ای را در تمامی عرصه های اجتماعی و اقتصادی بشریت به دنبال داشته و تاثیر آن بر جوامع بشری بگونه ایست که جهان امروز به سرعت در حال تبدیل شدن به یک جامعه اطلاعاتی است.

در پنجاه سال گذشته بدلیل تحولات گسترده در زمینه کامپیوتر و ارتباطات، تغییرات عمده ای در عرصه های متفاوت حیات بشری اتفاق افتاده است. انسان همواره از فناوری استفاده نموده و کارنامه حیات بشری مملو از ابداع فناوری های اطلاعات و ارتباطات که از آنان به عنوان فناوری های جدید و یا عالی، یاد می شود بیشترین تاثیر را در حیات بشری داشته اند.

جامعه ای که در آن دانایی و میزان دسترسی و استفاده مفید از دانش، دارای نقشی محوری و تعیین کننده است. گستردگی کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات و تاثیر آن بر ابعاد مختلف زندگی امروزی و آینده جوامع بشری به یکی از مهمترین مباحث روز جهان مبدل شده و توجه بسیاری از کشورهای جهان را به خود معطوف کرده است.

فناوری اطلاعات و ارتباطات چیست؟

در تعریف فناوری اطلاعات و ارتباطات می توان گفت، فناوری عبارت است از گردآوری، سازماندهی، ذخیره و نشر اطلاعات اعم از صوت، تصویر، متن یا عدد که با استفاده از ابزار رایانه ای و مخابرات صورت پذیرد.

• صرف نظر از تعاریف متنوع و دامنه وسیع کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات در بخش های مختلف زندگی بشری، دسترسی سریع به اطلاعات و انجام امور بدون در نظر گرفتن فواصل جغرافیایی و فارغ از محدودیت های زمانی، محوری ترین دستاورد این فناوری است.
• می توان از ارتباطات مطمئن و در دسترس، بصورت کارآمد، به عنوان بخشی از ابزار مطرح سازی مشکلات جهانی بهره گرفت. فناوری اطلاعاتی و ارتباطی، تولید، تنوع و توزیع کارآمد محصولات کشاورزی را مقدور می سازد و امکان عرضه خدمات اولیه بهداشتی به افراد بسیار نیازمند مناطق محروم از تسهیلات بهداشتی را فراهم تر می سازد.
• فناوری اطلاعات و ارتباطات به مدرسان این امکان را میدهد که دانش خود را به دورافتاده ترین نقاط این سیاره برسانند.
• فناوری اطلاعات و ارتباطات امکان جهش زیرساخت های فقیر را طوری فراهم ساخته که دوری از بازارها دیگر عامل زیان نیست و کانال های توزیع ناکارآمد، دیگر از میان رفته و به گذشته ها می پیوندند.
• فناوری اطلاعات و ارتباطات می تواند تاثیر بسیار زیادی در بهبود حکومت گردانی بر جای گذارد، می تواند به مردمی که دور افتاده، زبان بسته و غیر قابل بروز بوده اند صدایی بدهد که بتوانند صرف نظر از جنسیت و مکان زندگی خود سخن بگویند. با این اوصاف با پذیرش قدرت فراوان فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی در بهبود و اعتلای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مردم، آن را محور تمام راهبردهای توسعه قرار دهیم.

بر همین اساس نظریه هایی مانند ایجاد دولت های الکترونیکی، شهرهای الکترونیکی، آموزش الکترونیکی، و تجارت الکترونیکی مطرح گردید و ظرف چند سال اخیر در برخی از کشورها پیشرفت های قابل توجهی نموده است.

کاربردهای فناوری اطلاعات

دولت های الکترونیکی:

کاربرد شبکه اینترنت توسط سازمان های دولتی جهت ارایه خدمات و اطلاعات به مردم، شرکت ها و سایر سازمان های دولتی یکی از تعاریف دولت الکترونیک است.

متخصصان و کارشناسان، دولت الکترونیکی را سازمان مجازی بدون ساختمان و دیوار توصیف می کنند که خدمات دولتی را بدون واسطه بصورت 24 ساعته و هفت روز هفته به مشتریان ارایه می دهد.

شهرهای الکترونیکی:

با عملی شدن نظریه ایجاد شهرهای الکترونیکی، شهروندان می توانند از طریق اینترنت هر زمان یا هر مکان به اطلاعات و یا خدمات آموزشی، تفریحی، تجاری، اداری، و بهداشتی دسترسی پیدا کنند.

آموزش الکترونیکی:

مفاد آموزشی در آموزش الکترونیکی با آموزش سنتی متفاوت است، بطوری که در آموزش الکترونیکی 40 تا 50 درصد متن آموزشی از طریق استاد و بقیه درس از طریق همکاری و ارتباط مستمر دانشجویان تعیین و تدوین می شود.

کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش سبب شده است تا محیط آموزشی به سوی مجازی شدن سوق پیدا کند. با ظهور و گسترش اینترنت و شبكه‌هاي ارتباطي و اطلاعاتي این رسانه به عنوان یک مکمل جهت تامین نیازهای اطلاعاتی و آموزش مورد استفاده قرار گرفته است و چهره آموزش سنتي و تعامل ميان معلم و شاگرد را در تمام سطوح آن از پيش دبستاني تا دانشگاهي دگرگون نموده است.فراهم کردن وب سایت های اینترنتی و پایگاه‌های اطلاعاتی، کتابخانه‌ها را به یک محیط مجازی و دیجیتالی جهت تبادل اطلاعات تبدیل کرده است که نقش آموزشی آن بیش از پیش در این محیط نمایان می‌شود. يادگيري الكترونيكي نمونه‌اي دیگر از كاربرد تكنولوژي ICT در عرصه آموزش است. حذف محدوديت‌هاي مكان، زمان و سن ياد گيرنده كه روزگاري دسترسي ناپذير به نظر مي‌رسيدند، امروزه ديگرمحدوديت‌هاي بزرگي به نظر نمي‌رسند. از طرفي بايد توجه داشت كه به وجود آمدن نيازهاي گسترده و جديد در ميان جوامع با ادامه استفاده از روش‌هاي سنتي نظام آموزشي قابل تأمين نيست. يادگيري مبتني بر رايانه، يادگيري مبتني بر فناوري اطلاعاتي، كلاس مجازي ، كتابخانه‌هاي مجازي و... راه را براي پيدايي شيوه‌هاي نوين آموزش هموار ساخته است و در سطوح مختلف تحصيلي و در رشته‌هاي مختلف مي‌توان از ابزارهاي نوين ارتباطي و اطلاعاتي چه به صورت مستقل و چه در كنار روش‌هاي سنتي استفاده كرد.

تجارت الکترونیکی:

تجارت الکترونیکی به عنوان یکی از مباحث مهم فناوری اطلاعات و ارتباطات مورد تاکید کارشناسان بوده و با سرعت در حال جایگزین شدن تجارت سنتی است. در کل نظام خرید و فروش الکترونیکی اولین مشخصه آن سرعت، دقت، صحت، کنترل آمار و ارقام و استفاده صحیح از فرمهای استاندارد مربوطه بسیار حائز اهمیت می باشد.

کارشناسان معتقدند که به صرف وجود برخی خطرات نمی توان از کارایی بالا و دستاوردهای مهم اقتصادی تجارت الکترونیکی چشم پوشید و استفاده از آن را برای سود بردن از گردونه تجارت جهانی الزامی می دانند و معتقدند استفاده از این فناوری جدید نیازمند ایجاد بسترهای فکری و فرهنگی برای پذیرش آن از طرف جامعه، رفع موانع حقوقی و قانونی و تامین پیش نیازهای سخت افزاری و نرم افزاری است.

تاثیرات فناوری اطلاعات

اینترنت، زندگی ما و شیوه ای برقرای ارتباط با دیگران را دگرگون کرده است. در سالهای اخیر، اهمیت اینترنت و فناوری اطلاعات- هم در فضای تجاری و هم در فضای خصوصی – به طور قابل ملاحظه ای افزایش یافته است. بدون شک، کارکنان سازمان و محیط کاریشان، از نظر طراحی شغل، شرایط کار و بسیاری موارد دیگر، تحت تاثیر اینترنت و فناوری اطلاعات قرار گرفته است.

از آنجا که در محیط تجارت امروزی افراد و دانش آنها به عنوان حیاتی ترین دارایی سازمان محسوب می شوند، بدیهی است که هر شرکتی باید نسبت به آن با اطلاع و آماده پذیرش تغییرات جدید باشد.

اثر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر سازمان

فناوری اطلاعات و ارتباطات و اینترنت نه فقط متخصصان فناوری اطلاعات و کارکنانی که فناوری اطلاعات را در محیط کارشان به طور منظم استفاده می کنند، تحت تاثیر قرار داده، بلکه محیط سازمان، خود سازمان و به طور کلی دنیای اجتماعی را نیز تحت تاثیر قرار داده است. مدیران می بایست از این تغییرات آگاهی یافته و برای درک و سازگاری مناسب با آنها تلاش کنند.

به ویژه در سطح انگیزش کارکنان، می توان انتظار وقوع تغییرات اساسی داشت. می توان انتظار داشت که در آینده فردگرایی بیشتری ظاهر شود. بدین معنی که نیازهای ویژه ای برای هر یک از کارکنان مطرح شود و این نیازها برای کارکنان دیگر، متفاوت باشد.

مدیریت فناوری اطلاعات

رشته مطالعاتی است که درآن، تمام منابع فناوری، مطابق با نیازها و اولویت های خود، اداره می شود. این منابع ممکن است شامل سرمایه گذاری های محسوس مانند سخت افزار کامپیوتر، نرم افزار، داده ها، شبکه و امکانات مرکز داده، که توسط کارکنان استخدام شده اش از آن منابع اساسی مدیریت هایی، مانند بودجه، نیروی انسانی و سازماندهی و کنترل می باشد؛همراه با مواردی که به تکنولوژی مربوط می شود مانند مدیریت تغییر، طراحی نرم افزار، برنامه ریزی شبکه، پشتیبانی فنی و غیره.

مدیریت فناوری اطلاعات روندی است که به موجب آن تمام منابع مربوط به فناوری اطلاعات با توجه به اولویت ها و نیازهای سازمان اداره میشود. این مدیریت، شامل منابع محسوس مانند شبکه سخت افزار، کامپیوتر و مردم، و همچنین به عنوان منابع نامشهود مانند نرم افزار و داده ها می باشد.

هدف اصلی مدیریت فناوری اطلاعات برای تولید ارزش از طریق استفاده از فناوری می باشد. برای رسیدن به این هدف، استراتژی های کسب وکار و فناوری باید هم تراز شوند.

مدیریت فناوری اطلاعات از سیستم های اطلاعات مدیریت متفاوت است و درآن به روشهای مدیریتی که به اتوماسیون یا پشتیبانی از تصمیم گیری انسانی، گرده خورده است، اشاره می شود. مدیریت فناوری اطلاعات اشاره به فعالیت های مدیران وابسته به فناوری اطلاعات در سازمان ها دارد در حالی که سیستم های اطلاعات مدیریت عمداتا با ورود قوی به فاز تکنولوژی کسب وکار/ سازمان، بر روی جوانب کسب وکار متمرکز شده است.

نتیجه گیری

این مسئله روشن است که هیچ شرکتی قادر به دوری از این تغییرات نیست و ضرورتا مجبور به انطباق با آن خواهد بود. آنگونه که داده های آماری درون کتاب درباره استفاده از اینترنت و کار مجازی نشان میدهد، تغییرات مذکور بیش از این مهم هستند، به طوری که مدیران ارشد هیچ شرکتی نمی تواند و نباید آنها را به فراموشی بسپارند.

منبع: کتاب کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات
نویسندگان: ساناز کتابی | حسن جعفریه