امروزه ﺷﯿﻮه آﻣﻮزش مجازی ﭘﺪﯾﺪه ای ﻧﻮ ﻣﺤﺴﻮب می شود و ﻫﻨﻮز در ﺑﺴﯿﺎری از ﻧﻘﺎط ﺟﻬﺎن ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﺎﻧﺪه ﯾﺎ ﺷﻨﺎﺧﺖ اﻧﺪکی از آن وﺟﻮد دارد . ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از آﻣﻮزش اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ ﺑﺴﯿﺎری از ﻣﺤﺪودﯾﺖ ﻫﺎی آﻣﻮزش به شیوه ی ﺳﻨﺘﯽ رﻓﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ، در حقیقت ﻣﯽ ﺗﻮان آﻣﻮزش اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ را ﻣﻘﺪﻣﻪ ای ﺑﺮای ﺗﺤﻘﻖ ﯾﮑﯽ از ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎی ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از اﯾﺠﺎد ﻓﺮﺻﺖ ﻫﺎی ﺑﺮاﺑﺮ آﻣﻮزﺷﯽ ﺑﺮای ﻫﻤﮕﺎن .ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ آﻣﻮزش اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻋﻼوه ﺑﺮ رﻓﻊ ﻣﺤﺪودﯾﺖ ﻫﺎ، ﻣﺤﺮوﻣﯿﺖ ﻫﺎ را ﻧﯿﺰ برطرف کند. ﺷﻌﺎر آﻣﻮزش اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ "آﻣﻮزش در ﻫﺮ زﻣﺎن و در ﻫﺮ ﻣﮑﺎن" است . از ﻣﻬﻢ ﺗﺮﯾﻦ ﻋﻠﻞ رﺷﺪ و ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ اﯾﻦ ﺷﯿﻮه ﻧﻮﯾﻦ در ﺗﻮﺳﻌﻪ آﻣﻮزش و ﯾﺎدﮔﯿﺮی می توان به ﺻﺮﻓﻪ ﺟﻮﯾﯽ در زﻣﺎن، ﮐﺎﻫﺶ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎ، ﺗﺒﺪﯾﻞ آﻣﻮزش ﺳﻨﺘﯽ ﺑﻪ ﯾﺎدﮔﯿﺮی به شیوه ای مدرن ﺑﺎ اﻧﮕﯿﺰه و اﻓﺰاﯾﺶ ﮐﺎراﯾﯽ اشاره کرد.

آموزش از راه دور در مدارس، دانشگاه ها و موسسات آموزشی، تنها راه کمک به آموزش کسانی است که به هردلیلی از تحصیل در محیطهای آموزشی جا مانده اند و یا به دنبال شروع و یا تکمیل روند آموزشی خویش با استفاده از این شیوه ای نوین می باشند. علی رغم اینکه در شیوه آموزش حضوری بسیاری از فراگیران مبادرت به یادگیری می نمایند لیکن همچنان هستند کسانی که بدلیل مشغله و عدم امکان کسب دانش و تجربه نمی توانند به مدرسه عادی و یا دانشگاه یا موسسات آموزشی به شکل حضوری جهت ادامه تحصیل بروند.

امروزه در کشورهای مدرن آموزش از راه دور بسیار متداول می باشد. برای این روش ممکن است از ویدیو، رایانه، پست الکترونیک و تکنولوژی مرتبط با اینترنت استفاده شود. آموزش از راه دور با بهره وری از اینترنت امکان پذیر می شود. تاریخچه سیستم آموزش مجازی در دهه اول سال 1717 میلادی آغاز شده است. این نوع آموزش در سال 1854 در کشورهای مدرن از طریق جزوه خلاصه شده فعالیتش گسترش پیدا کرد. پیدایش آموزش از راه دور در ایران به سال 1366 باز می گردد. در واقع آموزش از راه دور با اولویت پذیرش بازماندگان از تحصیل راه اندازی شده است. اهداف این موسسات آموزشی که ارتقاء سطح علمی، فراهم کردن امکان آموزش از راه دور و آموزش بخشی از نیروهای متخصص جامعه می باشد. اعتبار عمرانی بعضی از این مراکز آموزشی که در شهرهای بزرگ واقع شده اند تا سال 1384، بیش از 2.4 میلیارد تومان بوده است.

نقش یادگیرنده در جریان آموزش مجازی

سیستم آموزش مجازی اکنون به معنای بهره وری از متد های به روز کامپیوتری انتقال اطلاعات درسی به فراگیران است. تعریف گفته شده در حقیقت تعریف آموزش الکترونیکی است ولی از آنجا که در حال حاضر نوع شیوه ارائه آموزش این متد، روش های یارانه ای است اغلب این دو اصطلاح را به جای هم به‌کار می برند.

آموزش الکترونیکی به مجموعه گسترده ای از نرم افزارهای کاربردی و متد های آموزش بر پایه فناوری اطلاعات اعم از رایانه، CD، شبکه، اینترنت، اینترانت و غیره گفته می شود که شرایط آموزش را برای هر شخص در هر حوزه، در هر زمان و مکان به صورت دائم مهیا می سازد.

آموزش مجازی در جهان مبتنی بر فناوری نوین اینترنت

هر فرد برای رویارویی با تغییرات دنیای مدرن باید به طور مداوم در حال یادگیری و بازآموزی باشد. این ویژگی در عصر حاضر موجب شده است تا به طور مداوم بر درخواست آموزش و فرصت برای یادگیری افزوده شود. میزان موفقیت هر جامعه نیز وابسته به توان دانش پژوهانی است که درگیر فرایند یادگیری همیشگی هستند. نظام آموزشی در این فرایند به عنوان مهم ترین رکن هدایت کننده به سمت این جامعه اطلاعاتی و تشکیل سرمایه انسانی مناسب ، دارای مهم ترین نقش می باشد.

آموزش مجازی و آموزش های مبتنی بر فناوری نوین اینترنت، با تغییرات بنیادینی که در مفاهیم آموزش سنتی ایجاد کرده است، توانسته است بسیاری از ناکارآمدی های سیستم های سنتی آموزشی را رفع کرده و دگرگونی های اساسی را در آموزش به وجود آورد. جایگزین کردن مفهوم سیستم آموزش مجازی به جای آموزش سنتی در حال حاضر، یکی از نویددهنده ترین و روبه رشدترین دستاوردهای پیشرفت فاوا می باشد.

آموزش از راه دور، یادگیری برنامه ریزی شده ای استکه در آن معمولاً یادگیری و آموزش در محیط های جدا از هم صورت می گیرند. به همین دلیل آموزش از راه دور، به تکنولوژهای ارتباطی و نهادی برای طراحی و برنامه ریزی آموزش نیازمند است. یادگیری از راه دور فقط بر روی نیازهای یادگیرنده برای رابطه با مدرس تمرکز می کند، درحالی که آموزش از راه دور باید شامل دو طرف ارتباط، یعنی مدرس و یادگیرنده باشد. آموزش از راه دور متفاوت از آموزش الکترونیکی e-Learning است. در واقع آموزش الکترونیکی از زیرشاخه های آموزش از راه دور است که در آن ارتباط مدرس و یادگیرنده به تکنولوژی اینترنت محدود می شود. در آموزش از راه دور، ارتباط مدرس و یادگیرنده می‌تواند از طریق نامه نگاری، رادیو، تلویزیون،تلفن، ویدئو کنفرانس یا اینترنت و شبکه های اجتماعی باشد.

نکاتی در مورد آموزش آنلاین

سیستم آزمون آنلاین ، ابزاری است که به صورت اختصاصی با در نظر گرفتن آخرین اصول امنیتی و فنی روز برنامه‌نویسی شده است و توانایی دارد صدها و هزاران نفر شرکت‌کننده‌ی همزمان را با حداقل امکانات سخت‌افزاری پشتیبانی و مدیریت نماید.

در این سیستم اصول کاربردی برای استفاده روی موبایل، و همچنین نکات امنیتی برای جلوگیری از تقلب به عمل آمده است. چنانچه ارتباط کاربران با اینترنت یا شبکه هر زمان قطع شود، آزمون در زمان مجاز از محل قطع شده قابل ادامه خواهد بود.

برگزاری آزمون مجازی می‌تواند مزایا و معایبی نسبت به برگزاری سنتی و حضوری آزمون داشته باشد.

صحبت های زیادی در مورد کاربرد های مختلف اینترنت در سازمان ها شده است، اما یکی از جذاب ترین صحبت ها در این مورد، آموزش آنلاین کارکنان سازمان ها است. سازمان ها مایل هستند آموزش کارکنان خود را بصورت آنلاین و در همان محل سازمان خود انجام دهند. اما نکته مهم در مورد آموزش آنلاین، اعتماد است. برای کارایی این نوع از آموزش که باعث پیشرفت در یک سازمان می شود باید به آن اعتماد کرد.

در ادامه نکات مهمی در مورد آموزش آنلاین ( E-learning) از جنبه آمار و ارقام آمده است که خواندن آن خالی از لطف نیست. ذکر این نکته نیز ضروری است که با توجه به نوپا بودن آموزش آنلاین خصوصا در ایران برای موثر واقع شدن آن باید در مورد آن اطلاعات بیشتری کسب کرد.

1. استفاده شرکت ها از آموزش آنلاین به شدت گسترش یافته است، ۴۱٫۷ درصد شرکت های Fortune 500  از آموزش آنلاین برای کارمندان خود در سال ۲۰۱۳ استفاده کرده اند.
2. به وسیله آموزش آنلاین، دانش پذیران کنترل بیشتری بر مسیر فرآیند آموزش خود دارند، در واقع همواره بوسیله مسیری که برای آموزش آنها تصویر شده است می دانند که در چه نقطه ای قرار دارند و همین نکته باعث می شود سرعت آموزش و یادگیری تا ۶۰ درصد بیشتر از حالت معمولی شود.
3. شرکت IBM پس از برگزاری آموزش آنلاین برای مدیران خود دریافت که شرکت کنندگان در این دوره در زمان مشخصی نسبت به حالت آموزش معمولی تا ۵ برابر منابع آموزشی بیشتری را فراگرفتند.
4. بنابر یک مطالعه موردی در سال ۲۰۰۹، دانش آموزانی که از آموزش آنلاین استفاده کردند عملکرد بهتری نسبت به دانش آموزانی که از آموزش سنتی استفاده کردند داشتند. حتی دانش آموزانی که از ترکیبی از این دو استفاده کردند، یعنی مخلوطی از آموزش آنلاین و حضوری (Blended Learning) عملکرد بهتری نسبت به دو دسته قبل داشتند.
5. آموزش آنلاین برای محیط زیست هم پر فایده است. مطالعه دانشگاه Btitain’s Open University نشان می دهد که دوره های آموزش مجازی و آنلاین تا ۹۰% در انرژی صرفه جویی می کنند و همچنین تا ۸۵% گاز کربن دی اکسید کمتری به ازای هر دانش آموز نسبت به کلاس های حضوری تولید می شود.
6. استفاده از تکنولوژی در آموزش مجازی و آنلاین باعث افزایش سرعت و چابکی در سازمان ها می شود. بهبود ۳۵ درصدی در کاهش زمان آموزش به مزیت رقابتی برای سازمان تبدیل می شود. ۳۲% بهبود در ارایه محصولات و خدمات به مشتریان و از آن مهمتر ۲۶% صرفه جویی در هزینه ها از مزیت های بزرگ استفاده از اینترنت در سازمان است.
7. سودی که به ازای هر کارمند در سازمان بدست می آید ۲۶% افزایش می یابد. این افزایش درآمدو سود شرکت برای سازمان هایی است که از آموزش آنلاین برای آموزش کارکنان خود استفاده کرده اند .
8. مطالعه Brandon-Hall نشان می دهد که برای آموزش مطلب خاصی بصورت آنلاین به طور متوسط کاهش زمانی به میزان ۴۰ تا ۶۰ درصد تسبت به آموزش همان مطلب در آموزش سنتی وجود دارد.
9. به کمک آموزش آنلاین میزان بهره وری سازمان تا ۵۰ درصد افزایش می یابد. مطالعات نشان می دهد که هر یک دلاری که برای آموزش مجازی در سازمان ها هزینه می شود باعث برگشت سرمایه ای به میزان ۳۰ دلار می شود.
10. چندین شرکت نرم افزاری اخیرا با آموزش مجازی در زمینه فروش دریافتند که به طور متوسط به کمک این آموزش ها زمان شاخت تا عرضه محصول آنها به بازار ۶ هفته کوتاه تر می شود.
11. بنابر گزارش net در زمینه آموزش مجازی در مصاحبه با سازمان های مختلف، ۷۲ درصد از آنها بر این باور بودند که به کمک E-Learning آنها مزیت رقابتی بدست آورده اند که به کمک آن در بازار های مختلف در صدر فروش قرار گرفته اند.
12. کارخانه ها در سال ۲۰۱۳ حدود ۲۴۰% رشد سرمایه گذاری در آموزش آنلاین داشتند. یعنی بودجه این بخش به بیش از ۳ برابر افزایش یافته است! در سال های قبلتر از آن نیز وضعیت مشابه است. در سال ۲۰۱۱ ، بودجه ۱٫۴۶ میلیون دلاری صرف آموزش آنلاین شده است، حال آنکه یک سال یعد این عدد به ۳٫۵ میلیون دلار رسیده است.
13. در آمار و ارقام دیگری توسط Bersin & Associates در سال ۲۰۱۲، سازمان ها و کارخانجاتی که از آموزش آنلاین استفاده کرده اند و فرهنگ استفاده صحیح از فناوری اطلاعات و اینترنت در سازمان آنها جا افتاده است، ۴۶ درصد شانس بیشتری برای ارائه محصولشان به بازار زودتر از سایر رقیبان دارند، ۳۷% بهره وری آنها افزایش یافته است، ۳۴% پاسخ دهی به مشتری و رضایت مندی وی زیادتر شده است، ۵۸% برای بر آورده کردن تقاضاهای آینده پیشرفت کرده اند و ۱۷% احتمال آنکه در سهم بازار محصول به عنوان اولین سازمان قرار گیرند افزایش یافته است.

مزایای برگزاری نرم افزار آزمون آنلاین

1. کاهش هزینه‌های برگزاری آزمون آنلاین
   آزمون الکترونیکی یک روش اقتصادی و مقرون به صرفه برای ارزیابی و بهبود عملکرد تحصیلی دانش آموزان است که برگزار کننده های آزمون های رقابتی از مزایای آن استفاده می کنند، زیرا می توانند به کمک آن دانش آموزان خود را با فضای امتحان واقعی آشنا کند. مؤسسات به صورت هفتگی و ماهانه آزمون آنلاین برگزار می کنند و بدین ترتیب سنجش عملکرد کلاس، عملکرد دانش آموزان در هر موضوع / دوره، به سادگی انجام می شود.
2. عدم نیاز به فضای فیزیکی
3. امکان استفاده از فایل‌های چندرسانه‌ای، زمانسنجی دقیق، پرسش‌های متنوع
4. امکان نمایش پرسش‌های مختلف برای هر شرکت کننده
   در ازمون انلاین، می توانید آزمون هایی را ارائه دهید که برای هر شرکت کننده که به آزمون دسترسی دارند، سؤالات متفاوتی را آماده کند.
5. امکان ذخیره‌سازی سابقه و گرفتن گزارش از روند پیشرفت
6. امکان برگزاری آزمون‌های آزمایشی شخصی به تعداد نامحدود
7. امکان برگزاری کوئیزهای کوتاه برای کاربردهای آموزشی
8. حذف زمان رفت و آمد به محل آزمون
9. اعلام نتیجه آزمون بلافاصله پس از پایان آزمون

پس از پایان امتحان، گزارش دقیق آن به صورت فوری آماده است. ارائه نتایج می تواند یا به صورت انتشار فوری یا به صورت انتشار به موقع نتایج ازمون انلاین باشد. برای آزمون هایی که دارای سوالات تستی هستند یا جواب های کوتاه دارند، نمرات می تواند بلافاصله بعد از امتحان به صورت خودکار محاسبه و منتشر شود و شرکت کننده های آزمون مجازی بالافاصله آن را ببینند. اما اگر شما نمی خواهید که نتایج فورا منتشر شوند یا آزمون دارای سوالات مفهومی یا تشریحی می باشد که نیاز به تصحیح دستی نیز دارد، می توانید ابتدا کار درجه بندی و تصحیح را انجام دهید و بعد از آن شرکت کننده ها می توانند نتایج آزمون خود را از وب سایت مشاهده و بررسی کنند.

10. دسترسی سریع به پاسخ نامه و جوابهای تشریحی سوالات
11. شرکت در آزمون در زمان های دلخواه
12. مدیریت زمان

با استفاده از نرم افزار آزمون آنلاین، موسسات می توانند از روال های فرمالیته طولانی که شامل ایجاد نمونه سوال، ثبت نام داوطلب برای امتحان، ارزیابی ورق های پاسخ و اعلام نتایج / انتشار نتایج با گزارشات می شوند، خلاص شوند.

13. افزایش راندمان

نرم افزار آزمون آنلاین، کل فرایند امتحان را کنترل می کند و همچنین هر مرحله از برگزاری آزمون را با انجام فرایند ارزیابی ساده می کند. کارآیی را به فرایند امتحان ارمغان می دهد و باعث می شود که امتحان رقابتی تر باشد. در آزمون آنلاین احتمال اشتباه در ارزیابی و نتایج بسیار کمتر است.

14. افزایش امنیت اطلاعات و آزمون

آزمون آنلاین این یک مکانیزم مناسب برای ذخیره نتایج و همچنین مدیریت زمان است. دوربین وب موجود در کامپیوتر عکس دانشجویی را ی گیرد تا انجام امتحان بدون هیچ گونه تقلبی تضمین شود. انجام امتحان های معتبر نیز بدون نیاز به یک مراقب امکان پذیر می شود.

معایب نرم افزار آزمون آنلاین

1. عدم امکان استفاده در آزمون‌های واقعی به صورت غیرحضوری
2. نیاز به اینترنت و رایانه شخصی برای هر نفر
3. احتمال رخداد مشکل در ارتباط اینترنتی
4. نیاز به دانش حداقلی استفاده از رایانه

سیستم آزمون آنلاین دارای ویژگی‌های منحصر به فرد در جهت افزایش بیشینه‌ی امنیت و امکانات و کاهش بیشینه‌ی هزینه‌ها و زیرساخت‌های سخت‌افزاری است. فهرست برخی از

ویژگی‌های آزمون مجازی عبارتند از:

1. پشتیبانی از آزمون‌های تستی و تشریحی، چند گزینه‌ای
2. سرعت بسیار بالای سیستم
3. نیاز به کمترین سخت‌افزار برای پاسخگویی به بیشترین تعداد شرکت‌کنندگان در واحد زمان
4. امنیت بسیار بالا
5. امکان شرکت در آزمون از طریق گوشی همراه( طراحی ریسپانسیو یا واکنش‌گرا)
6. امکان ایجاد خودکار آزمون بر اساس درس‌های انتخابی
7. هر درس امکان تعریف درس‌های مختلف و امکان تعریف سوالات متعدد برای
8. امکان برگزاری نظرسنجی پس از پایان آزمون
9. امکان مشاهده‌ی فوری کارنامه پس از پایان آزمون
10. امکان مشاهده‌ی فوری پاسخنامه پس از پایان آزمون آنلاین
11. امکان پرداخت آنلاین و خرید دسترسی به آزمون‌ها
12. پروفایل کاربری برای مشاهده‌ی سابقه‌ی شخصی
13. بخش مدیریت با کنترل کامل روی کاربران، آزمون‌ها، دروس و سوالات

نتیجه گیری

با توجه به بازار شدیدا رقابتی حال حاضر در دنیا، اگر سازمانی از اینترنت استفاده نکند محکوم به شکست است. اگر سازمانی می خواهد بقا داشته باشد باید آنلاین شود. به این معنا که شبکه یکپارچه از اطلاعات خود داشته باشد، فناوری اطلاعات استفاده کند و برای آموزش از آموزش مجازی و آنلاین استفاده نماید.

با توجه به نکات، آمار و ارقامی که در بالا به آن اشاره شد، پیاده سازی یک سیستم بهینه آموزش آنلاین در سازمان می تواند ابزاری بسیار ارزشمند برای افزایش بهره وری و عملکرد سازمان باشد.

همانطور که تا اینجا متوجه شدید آموزش مجازی نه تنها بعنوان یک بستر آموزشی می تواند ما را در انجام اهداف آموزشی یاری نماید بلکه با حذف تمام محدودیت ها این امکان را فراهم می سازد تا به سرعت به یادگیری های فردی و گروهی بپردازیم و درعین حال می توانیم رویکردی متفاوت همراه با یادگیری را نیز تجربه کنیم.